Fases van rouw

Over rouwen is veel gezegd en geschreven en nu, met terugwerkende kracht, herken ik veel van de fases die rouwspecialisten voorspellen. Het zijn fases, die duidelijke kopjes hebben en een overzichtelijke inhoud. Zoals de eerste ontkennende fase (Dit kan niet waar zijn, dit gebeurt mij niet…).

Deze fase is nodig omdat de schok soms anders te groot kan zijn, het ontkennen geeft je even de tijd te verwerken dat dit trauma echt gebeurt en maakt dat je even tot jezelf kunt komen. Deze fase duurde bij mij een paar uur. Ik herhaalde steeds dezelfde zinnetjes. ‘Ik wil dit allemaal niet. Ik wil niet dat dit echt is. Zeg dat het niet waar is!’

Ik wist best dat het wel waar was, er stonden tenslotte twee agenten in mijn woonkamer met een kopietje van het rijbewijs van mijn man. Maar ik weigerde me te realiseren dat het echt was, dat het geen nare droom was. Na een paar uur drong de brute waarheid pas echt en volledig tot me door. Ik was hem kwijt. Hij was mijn grote liefde, de vader van mijn kinderen en ik was hem voor altijd kwijt.

De fase die doorgaans daarna komt, is boosheid. Boos op de omstandigheden, boos op het lot, boos op de partner die dood is gegaan, boos op hulpverleners die tekortschoten. Deze fase sloeg ik over. Ik was niet boos. Het lukte me niet eens als ik het zou willen.

Ik ging naadloos naar fase 3, Onderhandelen. Ik wilde het leed verzachten, bedacht doelen die ik zou halen, ik zou bijvoorbeeld gelukkig zijn voor twee. Ik zou mijn leven nog meer zinvol maken, zodat het verlies van het zijne gecompenseerd zou worden. Ik zou intens genieten, alles uit het leven halen, er voor anderen zijn zoveel als ik kon, niet te veel stil staan bij wat ik kwijt was maar vooral ontzettend dankbaar zijn voor de jaren die ons wel gegund waren.

Maar uiteindelijk, toen de eerste aandacht van lieve mensen voorbij was, knalde fase vier keihard en onaangekondigd binnen: de depressieve fase. Ik noemde het niet zo, want mijn man, die was depressief geweest. Wat ik voelde stond niet in verhouding tot waar hij doorheen moest gaan, ik was vooral verdrietig. Ik miste hem, was eenzaam, het bed was zo koud. Ik kon niet met hem delen hoe groot de kinderen werden, hoe dapper en sterk ze waren, dat de Gouden Regen weer in bloei stond, dat ik de vogeltjes uit de volière moest verkopen omdat ik de zorg niet aankon, dat ik zijn cd’s moest verkopen omdat de grafsteen zo kostbaar was en die niet meeverzekerd was. Ik voelde me zo onhandig en nutteloos als er iets stuk ging in huis en ik het niet kon maken terwijl ik wist dat hij dat in een kwartiertje zou hebben gefixt. Alles was me te veel en alles was vooral ontzettend stom.

Maar na een lange tijd kwam uiteindelijk de vijfde en laatste fase: Aanvaarding. Dat mijn man niet meer leefde had ik al heel snel aanvaard, ik respecteerde zijn zelfverkozen dood, begreep het ook omdat ik hem zoveel jaar had zien worstelen. Ik aanvaarde de gevolgen echter lange tijd niet. Het gemis, daar vocht ik tegen, ik kon niet met het verdriet van mijn kinderen overweg, wilde vader en moeder tegelijkertijd zijn. Maar opeens kwamen daar kleine geluksmomentjes mijn leven binnendruppelen. Kreeg ik weer zin in dingen. Lachte ik hardop en genoot daarvan. Stond ik open voor de mogelijkheid weer verliefd te worden.

Eind goed, al goed, denk je nu misschien. Dat dacht ik in ieder geval. Ik had de fases die de experts hadden genoemd, doorlopen. Er eentje een soort van overgeslagen maar boos zijn past sowieso niet zo goed bij mij. Maar de rest had ik afgevinkt, ik was klaar voor de rest van mijn leven. Maar zo werkt het blijkbaar niet. Na fase 5 is het niet af. Helaas.

De fases komen niet altijd in dezelfde volgorde, duren niet altijd even lang, zijn niet altijd even intens en, oh crap, ze komen soms gewoon weer terug! Daar had ik geen rekening mee gehouden, na de acceptatie vond ik dat ik klaar was. Ik had daar recht op, vond ik. Ik had me aan alle rouwregeltjes gehouden, mijn stinkende best gedaan. Nu moest het gewoon klaar zijn.

Mijn man is er nu zeven jaar niet meer. En ik ben opnieuw gelukkig, heb ook weer een hele lieve partner. En tóch raakt het verdriet me soms onverwachts. Hard ook. Kan ik uren vol zelfmedelijden me afvragen hoe dit zo heeft kunnen gebeuren, waarom dit hem moest overkomen, waarom mijn kinderen nu geen vader meer hebben. Het kan niet waar zijn, dit was niet ons plan, dit was niet mijn bestemming.
Soms onderhandel ik weer, maak ik plannen die het verdriet geen kans geven de kop op te steken. Maak ik mezelf wijs dat als ik dit of dat doe, ik vrij van verdriet zal zijn.

En de fase Boosheid komt nu soms ook. Ben ik boos op hem, omdat hij beloofd had me gelukkig te maken, ben ik boos op het leven dat hem zoveel aangedaan heeft, ben ik boos op mezelf omdat wanneer ik hem mis ik me ellendig voel en ben ik nog bozer wanneer ik een tijdje niet aan hem gedacht heb, want wat voor vrouw ben je dan? De boosheid is vaak irreëel, duurt ook meestal niet lang, maar voelt vaak wel even lekker. Boosheid is minder pijnlijk dan verdriet.

Rouwen is wreed, hard, pijnlijk en bij vlagen echt gemeen. De meeste pijn doe ik mezelf aan, met gedachten die niet waar of eerlijk zijn.

Dat mijn man er niet meer is, daar ben ik aan gewend. Hij speelt echter nog altijd een grote rol in mijn leven. Het gemis blijft ook gewoon. Soms fluister ik ‘sorry’ als ik iets doe waarvan ik weet dat hij er niet achter zou staan. Soms knipoog ik naar boven, als er iets gebeurt waarvan ik weet dat hij er om zou hebben gelachen of samen met mij trots op zou zijn.

Rouwen gaat niet over. Er is geen tijdslimiet voor missen.
Stilstaan bij iemands verlies, ook als dat al jaren geleden is, is nooit ongepast.